Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Łomży

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 czerwca 2025 r.

Sąd Rejonowy w Łomży IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodnicząca: SSR Marta Małgorzata Sulkowska

Protokolant: st. sekr. sąd. Magdalena Laskowska

po rozpoznaniu w dniu 29 maja 2025 r. w Łomży

na rozprawie

sprawy z odwołania J. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego

na skutek odwołania od decyzji (...) Oddział w Ł. z dnia 14.03.2024 r. znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje odwołującemu się J. B. prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego tj. od 03.02.2025 do 16.02.2025 r.

Sygn. akt IV U 52/25 upr

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 marca 2025 r., znak:(...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił J. B. prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego od dnia 3 lutego 2025 r. do dnia 16 lutego 2025 r. Organ rentowy jako podstawę rozstrzygnięcia wskazał, że wniosek o udzielenie urlopu ojcowskiego został złożony przez odwołującego się w dniu 3 lutego 2025 r., a więc z naruszeniem wymogów określonych w kodeksie pracy, zgodnie z którymi wniosek o urlop ojcowski powinien zostać złożony w terminie nie krótszym niż 7 dni przed jego rozpoczęciem. Z uwagi na niezachowanie wymaganego terminu, organ uznał, iż nie zostały spełnione warunki formalne do wypłaty zasiłku macierzyńskiego z tytułu urlopu ojcowskiego. Podstawę prawną decyzji stanowił art. 29a ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2022 r., poz. 1732, ze zm.), art. 182 ³ § 1 i 2 Kodeksu pracy oraz § 26 pkt 3 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 grudnia 2025 r. (akta ZUS).

J. B. wniósł odwołanie od wskazanej decyzji, kwestionując jej zasadność. W uzasadnieniu wskazał, że wniosek o udzielenie urlopu ojcowskiego został wypełniony w jego imieniu przez księgową. Jak podniósł, wniosek został przez nią sporządzony i zapisany w systemie teleinformatycznym (...), jednak omyłkowo nie został skutecznie wysłany i pozostał w wersjach roboczych. Odwołujący podał, iż w dniu 3 lutego 2025 r., tj. w dniu rozpoczęcia planowanego urlopu ojcowskiego, podczas rozmowy z księgową na inny temat, powrócił do kwestii złożenia wniosku. Wówczas okazało się, że dokument nie został przesłany. Po zalogowaniu się do systemu, księgowa dokonała edycji i zatwierdziła jego wysyłkę, jednak system automatycznie przypisał datę bieżącą, tj. 3 lutego 2025 r., a nie datę pierwotnego sporządzenia dokumentu. Zdaniem odwołującego, uchybienie terminowi wynikało z niezamierzonej omyłki technicznej, niezależnej od jego woli, co w jego ocenie uzasadnia uwzględnienie odwołania (odwołanie k. 2-2v.)

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniósł o jego oddalenie i podtrzymał stanowisko zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji (odpowiedź na odwołanie k. 3).

Sąd ustalił, co następuje:

Odwołujący się J. B. od około 5 lat prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Z tego tytułu podlega on ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu) i dobrowolnemu ubezpieczenia chorobowemu (dowód - akta ZUS ).

W dniu (...) urodził się jego syn – K. B.. Z tego względu odwołujący się nabył prawo do zasiłku macierzyńskiego z tytułu urlopu ojcowskiego w wymiarze dwóch tygodni (akt urodzenia syna k. 6)

Wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego z tytułu urlopu ojcowskiego został, jak twierdzi odwołujący się, przygotowany w jego imieniu przez księgową w przeddzień planowanego rozpoczęcia urlopu. W wyniku omyłki technicznej dokument nie został jednak skutecznie złożony, lecz zapisany jedynie jako wersja robocza w systemie (...). Ostateczne przesłanie wniosku nastąpiło w dniu 3 lutego 2025 r., a więc w dniu rozpoczęcia urlopu ojcowskiego.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. w dniu 5 marca 2025 r., wydał decyzję znak: (...), odmawiającą J. B. prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego od dnia 3 lutego 2025 r. do dnia 16 lutego 2025 r. Podstawą odmowy było ustalenie, że wniosek o udzielenie urlopu ojcowskiego został złożony dopiero w dniu 3 lutego 2025 r., a więc z naruszeniem ustawowego terminu określonego w Kodeksu pracy, zgodnie z którym wniosek powinien zostać złożony co najmniej 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. W konsekwencji uznano, że nie zostały spełnione przesłanki do przyznania prawa do zasiłku macierzyńskiego z tego tytułu (akta ZUS)

Odwołujący się w dniu 13 marca 2025 r. złożył odwołanie od powyższej decyzji. Organ rentowny pismem z dnia 26 marca 2025 r. odmówił zmiany wcześniej zajętego stanowiska (k. 3).

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego.

Organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do zasiłku macierzyńskiego za urlop ojcowski z uwagi na złożeniu wniosku o udzielenie świadczenia później niż w terminie 7 dni wynikającym z art. 182 ³ § 2 kp. Zgodnie z powołanym przepisem urlop ojcowski jest udzielany na wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej składany przez pracownika - ojca w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Do wniosku dołącza się dokumenty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 1868a. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.

Sąd ustalił, że odwołujący się J. B. nie jest pracownikiem, lecz osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą. Na tej podstawie stwierdził, że do niego termin wskazany w art. 182 ³ § 2 kp nie ma zastosowania. Zaznaczyć należy także, iż we wszystkich przepisach powołanych przez organ rentowy w wydanej decyzji brak jest normy nakazującej złożenie przez ubezpieczonego, który nie jest pracownikiem, wniosku o zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego z zachowaniem 7-dniowego terminu. Ani w art. 29a ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, ani w innych przepisach regulujących sytuację prawną ojca dziecka niebędącego pracownikiem nie ma również regulacji, że art. 182 ³ § 2 kp stosuje się odpowiednio. Przepis ten odsyła do przepisów kodeksu pracy jedynie w zakresie ustalenia okresu urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego. Stosowanie przepisów kodeksu pracy w zakresie terminów składania wniosków stanowiło zatem wykładnię rozszerzającą, niedopuszczalną w państwie prawa, skoro jej zastosowanie prowadzi do pozbawienia obywatela należnych mu świadczeń (art. 2 i 7 Konstytucji).

Warto zaznaczyć, że ani w ustawie zasiłkowej, ani ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, ani w Kodeksie pracy, ani w innym akcie prawnym nie przewidziano sankcji za naruszenie terminu do złożenia wniosku o wypłatę zasiłku macierzyńskiego w postaci utraty prawa do tego zasiłku. Przepisy te nie zawierają żadnej sankcji.

Wobec braku takiej normy prawnej, należy uznać, że pozbawienie prawa do zasiłku nie jest możliwe. W państwie prawa pozbawienie obywatela uprawnień bez podstawy prawnej jest niedopuszczalne.

Jak wynika z art. 31 ust. 3 Konstytucji ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Zgodnie z art. 18 Konstytucji rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 47 ustawy zasadniczej stanowi, że każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. Z kolei art. 71 ust. 1 wskazuje, że państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny.

Z powyższego wynika, że prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego jest prawem obywatela związanym z rodzicielstwem, które jest chronione na poziomie konstytucyjnym. Nie można obywatela pozbawić tego prawa, gdy żadna ustawa takiej sankcji nie przewiduje.

Przepisy o dacie złożenia wniosku o zasiłek mają charakter techniczny, ich celem jest zapewnienie uprawnionemu środków finansowych na czas korzystania z urlopu ojcowskiego. Wcześniejsze wystąpienie z wnioskiem daje gwarancję, że te środki otrzyma w czasie sprawowania opieki nad dzieckiem, a nie później. Przepisy te mają również ułatwić pracę organom rentowym, a w przypadku pracowników- pracodawcy, pozwalają bowiem na zaplanowanie wydatków na te cele w najbliższej przyszłości, a w przypadku pracodawców- także zaplanowanie pracy pod nieobecność pracownika korzystającego z urlopu ojcowskiego. Oznacza to, że jeśli termin nie zostanie zachowany przez osobę uprawnioną, to nie może ona domagać się odsetek za opóźnienie. Innych sankcji w prawie nie ma.

Skoro organ rentowy nie podważył, że odwołujący się w okresie od 3 lutego 2025 r. do dnia 16 lutego 2025 r. korzystał z urlopu ojcowskiego (w toku postępowania okoliczność ta nie była nigdy kwestionowana), to niezależnie od terminu złożenia wniosku o zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego, świadczenie to mu się należało i winno być mu wypłacone. Jedyna okoliczność, która mogłaby pozbawić ubezpieczonego prawa do tego świadczenia, to przedawnienie, które w tej sprawie nie wystąpiło.

Podkreślić należy, że ZUS winien przy rozpoznawaniu spraw stosować art. 9 kpa, zgodnie z którym organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek. Jak wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 2 kwietnia 2020 r., sygn. akt III AUa 59/20: „Obowiązków informacyjnych organu z art. 9 KPA nie należy utożsamiać z obowiązkiem świadczenia pomocy prawnej, udzielania porad prawnych czy instruowania stron o wyborze optymalnego sposobu postępowania. Obowiązek organu wynikający z dyspozycji art. 9 KPA należy rozumieć jako bezwzględny zakaz wykorzystywania przez organy administracji nieznajomości prawa przez obywateli lub przerzucanie skutków nieznajomości prawa przez urzędników na obywateli. W postępowaniu administracyjnym nie obowiązuje zatem zasada ignorantia iuris nocet (nieznajomość prawa szkodzi). Obowiązkiem organu jest informowanie strony o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie praw strony, w tym także wskazanie stronie właściwego trybu uzyskania informacji. W konsekwencji, organ rentowy nie może, powołując się na powyższą zasadę, uzasadniać swoich działań, przede wszystkim tych błędnych. Organ nie może wykorzystywać błędu strony lub jej nieporadności, nie umożliwiając jej wyjaśnienia budzących się w sprawie wątpliwości, lecz zobligowany jest do podjęcia wszystkich niezbędnych czynności służących dokładnemu wyjaśnieniu stanu faktycznego oraz załatwieniu sprawy, mając na względzie nie tylko interes społeczny, ale także słuszny interes odwołującego się obywatela.”

W przedmiotowej sprawie z informacji księgowej odwołującego się (k. 22) wynika, że była ona kilka razy zobowiązywana do usuwania braków przez pracownicę ZUS, ale nie poinformowano jej, że wniosek nie jest złożony w terminie. Gdyby taka informacja została jej przekazana, złożyłaby nowy wniosek o inny okres. Niestety o zastrzeżeniach ZUS co do daty złożenia wniosku odwołujący się i jego księgowa dowiedzieli się po upływie 12 miesięcy od urodzenia się dziecka, co uniemożliwiło złożenie ponownego wniosku, tym razem w dacie, która nie byłaby kwestionowana przez organ rentowy.

Niewątpliwie ZUS korzysta z rozbudowanych narzędzi informatycznych, a zatem powinien posiadać funkcjonalność informującą składającego o błędach formalnych jego wniosku, by ten mógł je niezwłocznie skorygować. Jeśli takiej funkcjonalności nie ma, a pracownicy ZUS nie badają na bieżąco składanych wniosków, to organ narusza art. 9 kpa.

Mając powyższe na względzie, z uwagi na fakt, że decyzja organu rentowego pozbawiona była podstawy prawnej, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc uwzględnił odwołanie uznając, że zostały spełnione przesłanki uzasadniające przyznanie odwołującemu się prawa do zasiłku macierzyńskiego za urlop ojcowski za okres od dnia 3 lutego 2025 r. do dnia 16 lutego 2025 r.